Als inwoner van Amsterdam word ik dagelijks geconfronteerd met drukke fietspaden. De 9 Straatjes ga ik in het weekend liever uit de weg. Volgens voorspellingen blijft de groei in inwoner- en toeristenaantallen, en daarmee de drukte, de komende jaren toenemen. Ik nam de situatie onder de loep, woonde een discussie bij tussen wethouder Ollongren en toerismedeskundige Stephen Hodes, en sprak een centrumbewoonster over de veranderingen in haar buurt. Hoewel voor veel bewoners de maat vol is, komt Gemeente Amsterdam nauwelijks in actie.

Geheel in de trend van de wereldwijde urbanisatie groeit ook in Amsterdam het aantal bewoners sterk. De inwonerteller, die eind 2012 de 800.000 aantikte, staat volgens prognoses in 2050 al op 922.000. Ruimte om de stadsgrenzen te verleggen is er nauwelijks, waardoor de druk op de stad, het verkeer en de voorzieningen de komende decennia verder zal toenemen. Niet alleen het aantal bewoners, maar ook het aantal toeristen is de afgelopen jaren sterk gegroeid en zal de komende jaren door blijven stijgen.

Angst voor toenemend toerisme

Juist dat groeiende aantal toeristen lijkt veel bewoners de stuipen op het lijf te jagen. Met schrikbeeld Venetië in het achterhoofd vrezen velen ervoor om de stad te verliezen aan de toerist. Voorspellingen voor de komende jaren wakkeren deze angst verder aan. Zo verwacht de Gemeente Amsterdam een jaarlijkse groei in het aantal toeristen van vijf procent. Toerismedeskundige Stephen Hodes deed daar nog een schepje bovenop en voorspelt een verdubbeling in het aantal toeristen tussen 2010 en 2030. Hoe we het ook wenden of keren: Amsterdam is populairder dan ooit en het einde van de hype lijkt nog niet in zicht.

De populariteit van Amsterdam onder toeristen is op bepaalde plekken meer voelbaar dan op andere. Vooral het centrumgebied is vanwege de vele bezienswaardigheden en musea erg in trek. Uit een steekproef waarin met GPS-trackers werd bijgehouden waar toeristen zich begaven bleek dat het overgrote deel van hen, op een uitstapje naar het Museumplein na, niet veel verder kwam dan het centrum. Het is dan ook geen verrassing dat de meeste tegengeluiden van bewoners uit dit deel van de stad lijken te komen.

José, sinds 32 jaar bewoonster van stadsdeel Centrum en betrokken bij verschillende buurtbelangengroepen, ziet haar buurt met lede ogen veranderen. Buren trekken weg, de woningen die zij achterlaten worden opgekocht en omgebouwd tot hotels. Panden die nog wel worden bewoond worden in groten getale gebruikt voor short stay verhuur, waar bedrijven als Airbnb dankbaar gebruik van maken. De veilige sfeer en sociale cohesie in de buurt ziet zij in rap tempo verdwijnen en plaats maken voor onpersoonlijkheid en veel tijdelijke bewoners. Ook het verkeer heeft te leiden onder de toeristen, die volgens José vaak niet beschikken over de benodigde fietsvaardigheden, met gevaarlijke verkeerssituaties als gevolg.

Niet zozeer de toeristen zelf, maar de gemeente houdt José verantwoordelijk voor de problemen in haar buurt. Zo ontbreekt het hen volgens haar aan visie en beleidsvoering op het gebied van toerisme. De hotelstop die in 2014 werd ingevoerd is hiervan een goed voorbeeld. Deze stop gold niet voor hotels met een ‘uniek concept’, waardoor nieuwe hotels hun deuren bleven openen. Ook verwijt José de gemeente ervan te weinig openheid te scheppen over onderlinge afspraken met Airbnb, en zou er te weinig worden gedaan om de regels en voorwaarden rondom tijdelijke verhuur te handhaven.

Niet alleen in Amsterdam, maar wereldwijd neemt het toerisme een vlucht. Hodes noemt als voornaamste oorzaak hiervan het stijgende aantal reislustige middenklassengezinnen in landen als China, Rusland en India. Deze gezinnen willen de wereld zien en hebben hier nu ook steeds vaker de mogelijkheden voor. Reizen wordt meer en meer gezien als ‘recht’. Daarbij wordt reizen steeds makkelijker. Via online prijsvergelijkingswebsites kun je eenvoudig de goedkoopste tickets vinden, en met de vele goedkope budgetmaatschappijen hoeft vliegen niet onbetaalbaar meer te zijn.

Kwestie van perceptie?

Nu kun je je afvragen: is de drukte in de stad problematisch? En zo ja, voor wie? In een discussie over dit onderwerp bestempelde D66 wethouder Kajsa Ollongren (o.a. verantwoordelijk voor portefeuilles economie en stadsdeel Centrum) overlast als kwestie van perceptie. Een gevaarlijke uitspraak, zeker sinds Wethouder Abdeluheb Choho vorig jaar augustus beweerde dat overlast van festivals een kwestie van perceptie is en als reactie hierop veel kritiek kreeg van boze Amsterdammers. José vindt de bewering verwerpelijk. “Je hoeft de cijfers er maar op na te slaan. Hoeveel toeristen komen er extra? Hoeveel ongelukken vinden er extra plaats? En dan heb je nog die Airbnb’ers boven je, naast je en onder je waar je tot diep in de nacht last van hebt.”

Perceptie of niet, de toenemende media-aandacht over het onderwerp en het groeiende aantal bewonersinitiatieven tonen aan dat er in ieder geval iets gaande is. Men windt zich op. Over drukte op straat, rolkoffers, bierfietsen, luidruchtige Airbnb’ers, over de komst van nieuwe hotels en toeristenattracties en ga zo maar door. Volgens Hodes staan deze factoren symbool voor een groter onderliggend probleem: de balans tussen wonen, werken en recreatie raakt zoek.

Vooruit kijken

Toen het toerisme in Amsterdam begin deze eeuw in een dal zat, begon de gemeente met actieve citymarketing om het toerisme in de stad een boost te geven, met als vlag op de campagne de grote letters I amsterdam. Achteraf gezien blijkt ironisch genoeg dat de oplossing voor het ene probleem het andere probleem inluidde. Ook nu moet de gemeente haar verantwoordelijkheid nemen. Dit keer om de groeiende stroom toeristen in goede banen te leiden. Doelgerichte, effectieve en heldere maatregelen zijn hiervoor essentieel.

En dit is nu nét waar de gemeente steekjes laat vallen. Neem bijvoorbeeld de genoemde hotelstop, die door creatieve horecaondernemers eenvoudig te omzeilen is. Ook de sinds jaar en dag toegepaste tactiek waarbij de gemeente toeristen probeert te spreiden over tijd en ruimte is tot dusver weinig succesvol gebleken. Toeristen verblijven gemiddeld niet meer dan twee nachten in de stad. In dit tijdsbestek hebben zij vaak meer dan genoeg aan alles wat het centrum van de stad te bieden heeft. Een uitstapje naar andere stadsdelen is voor velen overbodig, of past niet in de planning.

Amsterdam als gidsstad

Er bestaan genoeg voorbeelden van Europese steden waar het mis dreigt te gaan, of al mis is gegaan. Misschien wel het bekendste voorbeeld hiervan is Venetië, waar een groot deel van de oorspronkelijke bewoners door de toeristen uit de stad is verdreven. Wat er overblijft: een façade, een decor, volledig ingericht op de wensen van de toerist. Voorbeelden van steden waar de kunst van kan worden afgekeken zijn, helaas, een stuk dunner gezaaid.

Andere steden kijken hoopvol naar Amsterdam, aldus Hodes. Zijn suggestie voor Amsterdam is dan ook om een gidsstad te worden. Hiermee bedoelt hij dat Amsterdam koploper zou moeten worden in de beheersing van het toerisme, en een voorbeeldfunctie zou moeten bekleden voor steden die kampen met gelijksoortige ‘problematiek’. Het bereiken van een status als gidsstad zal een proces zijn met veel vallen en opstaan en vooral ook veel out of the box denken. Er moet worden geïnvesteerd in kennis en expertise, en er is een goede portie lef voor nodig om minimaal een decennium vooruit te durven denken en handelen. Het is de vraag of het huidige bestuur klaar is voor deze stap.

Natuurlijk is bedrijvigheid in een hoofdstad niets ongewoons. Zoek je serene rust en stilte? Dan is er voor jou meer dan genoeg ruimte vrij in een van de vele krimpgebieden die ons land kent. Voor mij wint de liefde voor Amsterdam het nog altijd van mijn frustratie aan haar drukte. Toch spreek ik voorzichtig de hoop uit dat de gemeente op tijd in actie komt, en dan ook écht in actie komt. Want ook al is Amsterdam nog lang geen Venetië: toch is waakzaamheid en een goed plan van aanpak geboden. Alleen op die manier is de stad over twintig jaar nog steeds de fijne plek is die het nu is. Voor bewoners én voor toeristen.

Welke oplossing zou jij aandragen om de groeiende stroom toeristen en bewoners in goede banen te leiden? Laat het weten in een reactie!

*Op verzoek van de geïnterviewde is de naam José gefingeerd.