Verslag van de Amsterdamse Mensenrechtenagenda
Met een versimpelde en verkorte versie van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens op een groot A0-vel in een koker, een tas vol pennen, plakband en hand-outs op de fiets zijn we het afgelopen jaar op meer dan dertig plekken geweest om met 450 Amsterdammers te praten over hoe mensenrechten gekend, beleefd en ervaren worden. In opdracht van de gemeente Amsterdam zijn Pakhuis de Zwijger en Tertium op bezoek geweest bij ouderencentra, scholen, stadsdeelkantoren, buurthuizen, cafés, eetclubs, ROC’s, universiteiten, sportclubs, stichtingen en jongerencentra om te praten over mensenrechten. Zelf ben ik er bij ongeveer vijftien geweest en zal ik hieronder verslag doen van hoe zo een gesprek er ongeveer uit zag.
Het doel was om met zo veel mogelijk verschillende Amsterdammers in gesprek te gaan om een goed beeld te krijgen van hoe de mensenrechten in Amsterdam leven. Omdat veel mensen direct aan het buitenland denken als het over mensenrechten gaat was het niet altijd makkelijk om veel animo te krijgen. Maar mensenrechten gelden altijd, overal en voor iedereen. Opkomst bij de bijeenkomst varieerde daarom iedere keer weer: van een gesprek met zijn vieren bij een yogaclub in Zuidoost tot een gesprek met dertig jongeren in een jongerencentrum in Nieuw-West.
Elke bijeenkomst had een vast format dat één of anderhalf uur kon duren maar dat steevast begon met het oplezen van de versimpelde en verkorte versie van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens. Dit was altijd een beetje onwennig maar wel uiterst belangrijk omdat je door het oplezen van de mensenrechten, je deze rechten echt in je op kon nemen. Daarnaast kan niet iedereen lezen en leren sommigen beter door iets te horen in plaats van het te lezen. Daarbij was het altijd een verassing voor iedereen die er opeens achter kwam dat we echt heel veel rechten hebben. Wist jij bijvoorbeeld dat je gewoon recht hebt op vrije tijd en vakantie en dat je recht hebt op werk naar eigen keuze met een eerlijk loon?
Nu iedereen in termen van mensenrechten aan het denken was, maakten we het persoonlijk door iedereen in groepjes van twee of drie aan elkaar te laten vertellen over een positieve en negatieve ervaring met een mensenrecht. De één was enkel positief en vertelde hoe in zijn of haar leven elk recht eer aan is gedaan. ‘Ik heb altijd onderwijs kunnen volgen, altijd veilig gevoeld in Nederland en altijd vrij gevoeld om me te bewegen waar ik wilde.’ Daartegenover waren er ook kritischere standpunten. ‘Ik heb niet altijd het gevoel dat de wet voor iedereen gelijk is en dat ik mag denken en zeggen wat ik wil.’
Vervolgens maakten we een denkbeeldige lijn waarin je op moest staan en je positie moest kiezen tussen ‘Amsterdam is een topstad qua mensenrechten’ of ‘Amsterdam is een rotstad qua mensenrechten’. Het viel op dat de algemene strekking redelijk positief was. Ik denk dat gemiddeld Amsterdam een 7,5 heeft gekregen. Daarnaast viel op dat er altijd wel een uitschieter was die ons er op wees dat Amsterdam als hoofdstad van één van de modernste en welvarendste landen ter wereld beter zou moeten doen. ‘We lopen voorop en moeten die voorbeeldfunctie nemen. Naar een voortrekkersrol streven voor de rest van de wereld.’
Hierna gingen we op zoek specifieke misstanden in Amsterdam. Hier polariseerde de gesprekken meestal, wat verschilde per doelgroep die we spraken. Bepaalde thema’s kwamen echter vaak naar voren. Door de terugtrekkende verzorgingsstaat maken veel mensen zich zorgen over de zorg. ‘Wie zorgt er voor de maatschappelijke zekerheid van mijn grootouders, ouders of mijzelf als mij iets overkomt?’ Veel klachten ook over het aantal uur dat men zorg kan krijgen of verlenen. Zo was er een zorgverlener die opeens met veel minder uur hetzelfde aantal mensen moest verzorgen. Doordat het aantal uur afneemt, kan ze minder tijd nemen voor patiënten en maakt ze dus ook sneller foutjes. Niet alleen de kwantiteit neemt dus af, maar dit heeft ook gevolgen voor de kwaliteit van de zorg.
Evenzeer was discriminatie een terugkerend thema. Jongeren van niet-westerse afkomst voelen dat ze sneller gefouilleerd worden of de schuld van misdaden krijgen. Mensen met een fysieke beperking worden betutteld of worden beperkt in hun mobiliteit omdat de stad niet toegankelijk genoeg is. Én de acceptatie van transgenders en homo- of biseksuelen laat nog te wensen te over. Ben je dan nog wel onschuldig tot het tegendeel is bewezen? Heb je dan nog wel het recht op leven, vrijheid en veiligheid? En heb je dan wel het recht om te trouwen met wie je wil en een gezin te stichten?
Elke bijeenkomst was weer anders met unieke, intrigerende en onthullende verhalen die je raakte. We zijn in alle uithoeken van de stad geweest en hebben met mensen van alle leeftijden en achtergronden gesproken. Op 10 december, de internationale dag van de mensenrechten, vindt het slotstuk plaats in Pakhuis de Zwijger. De oogst van alle gesprekken wordt binnengehaald en overhandigd aan initiatiefneemster en wethouder Simone Kukenheim. Funda Müjde, Maureen Koswal en VN jongerenambassadeur Sahar Afzal zullen ondere andere aanwezig zijn, het Weespertrekvaart mannenkoor zal optreden en er zal een spoken word act zijn met dans! Dit is de laatste kans om je te laten horen over de Amsterdamse Mensenrechtenagenda, want het is niet alleen de overheid die moet zorgen dat je mensenrechten worden nageleefd: het is ook jouw plicht om voor de rechten van anderen zorg te dragen.