Al een aantal jaren siert de steeds verder uitbreidende collectie van het Street Art Museum Amsterdam de straten en vergeten plekken van Nieuw-West. Anna Stolyarova is directeur van het museum en gepassioneerd voor de kunst en voor de buurt. Ze vertelt over de lastige projecten en grootse dromen van SAMA.

Wat brengt een Oekraïense met een achtergrond in de commerciële bedrijfswereld bij street art?

‘Ik ben midden in de Koude Oorlog geboren in de Sovjet-Unie en communistisch opgevoed. Hier komt ook mijn passie voor het organiseren van sociale activiteiten vandaan, het voelt heel natuurlijk voor mij. Ik ben als 18-jarige naar London vertrokken, gevlucht voor de kansloosheid en de gentrification die volgde op de onafhankelijkheid. Hier deed ik niets met art, ik heb veel op advocatenkantoren gewerkt en ben uiteindelijk via vele omwegen over de hele wereld een projectmanager voor e-commerce geworden en in Nieuw-West gaan wonen.’

‘Ik heb geleerd dat art en marketing prima te verenigen zijn, en zag tegelijkertijd de mogelijkheden van Nieuw-West; de buurt was aan het veranderen en werd schoner. Street art begon als een hobby tegen de verveling van het expat-leven, ik ging op zoek naar de verborgen plekken van Nieuw-West. Zo rolde ik in het helpen bij een street art festival, maar hier waren geen walls. Zo zonde, zoveel talent dat straatarm maar ontzettend gepassioneerd voor de kunst was, en geen muren voor hun kunstwerken. Hier moest ik werk van maken. Zo begon het in 2010 met muren op gebouwen die gesloopt zouden worden.’

Hoe verliepen de ontwikkelingen in het ontstaan van SAMA?

‘Die zijn altijd heel organisch verlopen. Er is een punt geweest waarop ik om me heen keek en besefte: het is een compleet museum dat we hier hebben neergezet! Maar daar is een heel lang proces aan voorafgegaan.’

‘In eerste instantie zat de gemeente niet te wachten op mijn bewonersinitiatief om de buurt mooier te maken met street art, bewoners zouden het niet willen. We zijn het zelf gaan vragen in de betreffende buurt, de Struikbuurt in Slotermeer: 65 van de 70 bewoners in het blok bleek juist wel heel enthousiast te zijn. Eindelijk gebeurde er iets in hun grijze buurt! In samenwerking met de woningcorporatie gingen we het proberen. Het eerste idee was ‘Tales of the Nine’, geïnspireerd door de negen buurten om de Sloterplas, met elke hun eigen piece of art en een eigen verhaal.’

‘Uiteindelijk hebben we de progressieve crème de la crème van de street art wereld naar ons project gekregen. Het idee is vanaf het begin geweest om activiteiten voor de buurt te organiseren rondom het schilderen. Bewoners laten we van tevoren een schets zien. Het eindresultaat wordt met iedereen gevierd. ‘Tales of the Nine’ werd Twelve, Fourteen en toen opeens Twenty-five. Mensen wilden hun eigen muren geschilderd hebben. Het is natuurlijk en organisch zo gegroeid.’

‘Street art gaat voor mij helemaal om dialoog creëren waar dit niet zo maar gebeurt.’

‘De tours die we zijn gaan geven door de buurt worden gedaan door Russen, Chinezen, de hele wereld komt kijken. In eerste instantie zie ik ze schrikken als je het centrum uitrijdt met de tram, zich afvragend naar welke gevaarlijke uithoek ze worden gebracht, maar stuk voor stuk zijn de toeristen achteraf lyrisch over wat ze hebben gezien. Nu kunnen de tours ook worden gegeven door jonge buurtbewoners, die hieraan een goede bijbaan hebben.’

Wat is voor jou de bijdrage aan het maken van de stad?

‘Het doel was altijd om ongeziene, ongewilde plekken op te zoeken waar eigenlijk niemand heen wilt gaan. Juist die plekken verdienen kunst en daar gaat kunst leven. Als vanzelf lijkt het lichter en schoner te worden, het heeft iets magisch. Street art fenomeen Banksy zegt: ‘breng kunst naar de 90 procent die nooit naar een galerie zal gaan’, dit sociale aspect maakt street art zo belangrijk voor mij. Het integreert mensen, waaronder in eerste instantie mijzelf. Street art gaat voor mij helemaal om dialoog creëren waar dit niet zo maar gebeurt.’

Wat is jouw favoriete kunstwerk uit de collectie?

‘Dat verandert voortdurend, maar op dit moment is mijn favoriet ook de meest recente: ‘The Last Kiss’. De jonge Iraanse street artist Nafir heeft hem gemaakt, de eerste in onze collectie zonder vergunning dus hij zou ook snel weg kunnen zijn. Het is een heel controversieel maar toch teder stuk, gebaseerd op een Iraans gedicht. De jongeman krijgt een laatste kus van zijn meisje voordat hij zijn leven verliest aan de galg. Nafir heeft deze plaats gekozen voor dit werk omdat hij Amsterdam ziet als de meest vrije plek in de wereld. Het was dan ook pijnlijk toen een islamitische buurtbewoner klaagde over het werk; niet over het touw, maar over de kus. Toch zijn er ook heel veel mooie reacties op geweest.’

Welke grote plannen liggen er op stapel voor de toekomst van SAMA?

‘Inmiddels zijn we een professionele culturele organisatie met een divers bestuur van experts op het gebied van financiën en de culturele sector en hebben we een goed driejarenplan. Ik ben nu slechts de managing director en geen eigenaar van een bedrijf. Naast dat de collectie door blijft groeien, komen er ook steeds meer andere projecten bij. We zijn een behoorlijk gekke en creatieve groep, maar wel heel serieus in onze visie.’

‘Street art is marketing voor Nieuw-West, maar dan funkier. It’s a funky thing to do.’

‘We werken samen met vele festivals in de buurt, met de Buurtcamping en vele andere activiteiten. We willen nog meer interactief worden met muzikale en sociale evenementen in de buitenlucht. Bijvoorbeeld het opzetten van speakercorner evenementen zoals dat in Hyde Park gebeurt. Mensen spreken met vreemden over de problemen die ze ervaren in de maatschappij, door op een doos te gaan staan.’

‘Mijn allergrootste droom op dit moment is een project bij Station Sloterdijk, waar we een heel unieke vergunning voor kunnen krijgen. Als we het financieel rond krijgen, en daar werk ik nu dag en nacht aan, mogen we op de zes pilaren onder de Sloterdijk Bridge een fantastische street art constructie maken.’

‘Het is geweldig, want muren verdwijnen met de tijd, maar de brug zal er blijven als een gigantische gallery. Het is een heel langdurig proces en klinkt nog als toekomstmuziek, maar dit is nu precies waar ik mijn werk als een project manager als geen ander kan inzetten. Dromen voor de lange termijn zijn mijn specialiteit.’

Het lijkt er op dat de toekomst er rooskleurig uit ziet.

‘Het is fantastisch hoe ver de bekendheid van het museum zich nu begint uit te strekken. We staan binnenkort in de Russische Harper’s Bazaar en de Mexicaanse Elle. Internationaal begint Amsterdamse street art eindelijk mee te tellen en benaderen andere steden ons om ook daar werk te komen maken. Ook hebben we een app mogen ontwikkelen in samenwerking met het Google Cultural Institute die gratis te downloaden is, met de hele collectie er in.’

‘Het doel blijft om alle kunst meer en meer interactief en voor iedereen te maken, moderne technologie is hiervoor een perfect middel. Het klinkt misschien wat arrogant, maar onze street art is marketing voor Nieuw-West, in de goede zin van het woord en funkier. It’s a funky thing to do. Een wall en verf leidt tot communicatie, dialoog en trots voor de buurt.’

Welke initiatieven of plekken in Amsterdam inspireren jou?

‘1800 Roeden, een boerderij en broedplaats bij het Rijk van de Keizer en altijd verrassende kunst. Een plek om echt even weg te zijn. Net als de Sloterplas, met het groen en het water midden in de stad is het één van de weinige plaatsen waar je echt tot rust kunt komen.’

‘Ook ben ik enorm fan van het Tropenmuseum in Oost. Je ziet er de eerlijkheid van de Nederlander over zijn geschiedenis, die ik heel typerend vind voor de cultuur hier. Ook zou iedereen die van unieke ruige plekken houdt zo snel mogelijk naar de NDSM moeten gaan, nu het nog kan, want de uniciteit verdwijnt véél te snel.’

Wie zouden wij moeten interviewen?

‘De mensen van Jong RAST theater  (inmiddels Stichting DEGASTEN, red.). Zij zijn jonge theatermakers die jaarlijks een voorstelling maken die echt beter is dan elke andere commerciële productie. Het heeft brains.’

‘En een laatste fantastische vrouw, de persoon achter de ecogyms in Nieuw-West: Maria Pineda Rincón. Het is een gratis gym op straat. Als ik door Bos & Lommer fiets zie ik Marokkaanse vrouwen bezig zijn op die apparaten en dat is geweldig.’