Van maandag 14 tot en met vrijdag 18 maart 2016 staat de volledige programmering bij Pakhuis de Zwijger in het teken van de #Vluchtroute. Op Nieuw Nederland publiceren we in het kader van deze week artikelen over vertrekken, onderweg zijn en aankomen.

Vluchtelingeninitiatieven lijken als paddestoelen uit de grond te schieten op het Europese continent. Er zijn op dit moment zoveel initiatieven werkzaam dat het overzicht kwijt lijkt te zijn. Use Potential probeert orde in de chaos te scheppen door het potentieel van vluchtelingen in kaart te brengen, zodat er van deze informatie op een effectieve manier gebruik kan worden gemaakt. We interviewden Madeline, die recentelijk samen is aangesloten bij het door Julia Bachler opgerichte Use Potential. 

Use potential (UP) is een organisatie die is opgezet door Julia Bachler met als doel gebruik te maken van de potentie van vluchtelingen, vandaar de naam. Julia Bachler werkte in eerste instantie vanuit Wenen, waar ze twee prijzen in de wacht heeft gesleept: De Social Impact Award Austria  en de  TUN prize Austria. Op dit moment werkt Julia vanuit Berlijn en is ze een samenwerking aangegaan met de nu in Amsterdam wonende Madeline Donald.

Wat is het hoofddoel van Use Potential?

Het basisconcept is een enquête die vluchtelingen kunnen beantwoorden op het moment dat zij een land binnenkomen. Deze enquête zal de basis vormen voor een database waarmee alle verzamelde informatie gebruikt kan worden, volledig volgens officiële wetgeving. Deze data kan worden gebruikt door NGOs (niet-gouvernementele organisaties) of in vluchtelingenkampen zelf om werkgroepen en steungroepen op te zetten. Dit is, in onze opinie, een heel toepasbaar project.

De initiatiefnemer Julia komt uit Oostenrijk en heeft met veel mensen uit Wenen samengewerkt. Nu woont en werkt ze echter in Berlijn en ik ben hier in Amsterdam. We zien deze driehoek van steden als een goede basis om mee te starten omdat het steden zijn waar mensen graag heen willen komen en waar mensen in willen verblijven. Uiteindelijk willen we ons concept graag uitbreiden – iedereen zou moeten kunnen participeren.

Dus jullie zouden in principe fungeren als een derde partij?

Ja. Wij zien onszelf als incubators en willen graag verandering teweeg brengen. Wij houden ons voornamelijk bezig met het geven van advies en bemiddeling. Onze drijfveer is om de toegang tot participatie te faciliteren voor diegenen die gedwongen zijn om hun eigen land te ontvluchten. Op die manier kunnen ook de beschikbare middelen in een vluchtelingenkamp beter benut worden omdat de lokale bevolking kan helpen om hen te ondersteunen. Dit zal dan weer leiden tot het efficiënt gebruikmaken van geld en gelimiteerde bruikbare middelen.

Wat is voor jullie drijfveer geweest om het initiatief op te starten?

“Vluchtelingen worden behandeld als een nummer: ze krijgen 2100 calorieën per dag en een vijfde van een tent toegewezen.”

Het idee kwam van een boek genaamd The Story of General Dann, Mara’s Daughter, Griot and the Snow Dog, geschreven door Doris Lessing. Het gaat slechts om een kleine zijtak in het boek, maar hierin stond iets wat Julia, de oprichter van UP, jarenlang is bijgebleven. In het boek besluit de manager van een vluchtelingenkamp om aan iedereen die zijn kamp binnenkomt te vragen “wat is het belangrijkste wat je weet?” Julia las het boek toen ze 18 was en was erg onder de indruk, maar legde het verband toen nog niet met de praktijk. Jaren later dacht ze terug aan het boek toen ze bezig was met het schrijven van haar scriptie en begon ze zich af te vragen hoe met dit onderwerp wordt omgegaan in het dagelijks leven. Het was erg opmerkelijk toen bleek dat er geen informatie beschikbaar was over de ervaringen, opleidingen of enig ander aspect van het leven van een vluchteling. De meeste vluchtelingen zijn niet bevoegd om te werken of om officieel deel te nemen aan de samenleving. Hierop besloot Julia op onderzoek uit te gaan en naar Libanon en Jordanië af te reizen om te praten met potentiële gebruikers van haar idee om uit te vinden of er vraag naar was. Ze ging onder andere naar Zaatari in Jordanië, een enorm vluchtelingenkamp dat op dat moment ongeveer aan 130.000 vluchtelingen onderdak bood. Deels vanwege de logistiek en het enorme aantal mensen dat elke dag binnenkwam, werden de binnenkomende mensen alleen gevraagd naar enkele persoonsgegevens en werden ze op een zeer onpersoonlijke manier benaderd. Vluchtelingen worden behandeld als een nummer: ze krijgen 2100 calorieën per dag en een vijfde van een tent toegewezen. De gesprekken die Julia met mensen binnen en buiten het kamp voerde waren overweldigend.

We begrepen dat een grote verandering nodig is. Het onderwerp is helaas voor de afgelopen zomer weinig in de aandacht geweest in Europa. Maar na al wat gebeurd is in 2015, in de grensgebieden maar ook in onze steden, begrepen wij dat het project ook hier effect kan hebben. In Oostenrijk zijn er bijvoorbeeld helemaal geen gegevens beschikbaar over het opleidingsniveau van asielzoekers, laat staan dat er gegevens beschikbaar zijn over hoe lang het duurt om een visum te krijgen!

Hoe zullen de enquêtes eruit gaan zien?

We hopen behoeftes en wensen te identificeren. Het is belangrijk om te begrijpen waar mensen vandaan komen en in welke situatie zij zich bevinden. We stellen vragen als: Wat voor werk heb je gedaan? Wat kan jij toevoegen aan de samenleving? Ben je bereid om op vrijwillige basis te werken? Wat wil je graag in de toekomst gaan doen? En natuurlijk stellen we algemene vragen over leeftijd, opleidingen en werktrainingen.

“We hopen behoeftes en wensen te identificeren”. 

Hebben jullie dit initiatief al in de praktijk gebracht?

Nee, nog niet. We zijn op het punt aangekomen waar we vijf verschillende enquêtes hebben opgesteld. Nu hebben we mensen nodig om ze te beantwoorden omdat moet blijken of de gegevens antwoorden bruikbaar zijn. We willen weten of mensen zich op hun gemak voelen bij de vragen die worden gesteld. Welke formuleringen werken het beste? Welke volgorde van vragen werkt goed? De kunst van het enquête maken is een delicate kwestie. Op dit moment hebben we hulp nodig van asielzoekers die onze vragen kunnen beantwoorden.

Waar willen jullie deze enquêtes introduceren?

We willen ons, indien mogelijk, niet toespitsen op één afzonderlijk gebied. Zodra we hebben uitgewerkt welke bewoording het beste gehanteerd kan worden om het meest uitgebreide beeld te krijgen van iemands passies en vaardigheden, zullen we de vragenlijst gratis publiceren op onze website. Daarnaast zullen we blijven lobby’en bij regionale en nationale overheden, alsmede bij de UNCHR om drie basisvragen te introduceren in hun gestandaardiseerde registratieformulieren.

Welke uitdagingen zijn jullie tegengekomen met Use Potential?

Het maken van de enquête is tot nu toe het moeilijkste gedeelte. De vragen kunnen gevoelige onderwerpen raken en de gehele enquête moet cultureel passend zijn. Het creëren van een vragenlijst die overal verspreid kan worden is heel moeilijk. We zijn aan het nadenken over hoe vertrouwen kan worden gewonnen zonder dat we direct contact worden gebracht met vluchtelingen. We moeten de situatie onder controle houden. Sommige vragen kunnen worden geïnterpreteerd als te persoonlijk of zelfs compleet ongepast. Dit maakt het vertalen een hele uitdaging. Je bent niet alleen bezig met het vertalen van woorden, het overbrengen van culturele ideeën en communicatie is even belangrijk.

Daarnaast is het heel moeilijk om de behoeften van mensen op de lange termijn te identificeren. Dit is een heel gevoelig onderwerp omdat het volledig afhangt van de staat waarin een vluchteling zich bevindt. Als je net 1000 kilometer te voet hebt afgelegd met een gebroken been, dan is de behoefte om je been te genezen het grootst. Pas nadat iemands primaire levensbehoeften zijn voorzien zal diegene gaan zoeken naar oplossingen op de lange termijn.

Een derde uitdaging zijn de veranderde standaarden. Hoe kunnen we een verandering teweeg brengen in een systeem dat heel erg bureaucratisch is en moeilijk te begrijpen is, zelfs voor degenen die al heel lang met het systeem werken? Hoe kun je mensen bereiken die zo overweldigd zijn met hun dagtaken dat ze niet eens tijd hebben om na te denken over hun visies en het grotere plaatje?

Use Potential streeft ernaar om in 2016 een pilot-project op te zetten waar ze de effecten van hun enquêtes in de realiteit kunnen testen. Uiteindelijk hoopt UP het concept wereldwijd te implementeren. Om op de hoogte gehouden te worden van de voortgang van Use Potential kun je hun website bezoeken.