Dit artikel van Paul de Bruijn verscheen eerder op zijn blog Urban Inspiration.

Het wil maar niet vlotten voor gemeenten om burgerinitiatieven een volwaardige plek, naast andere ontwikkelpartijen, te geven. Gemeenten nemen besluiten voor (her-) ontwikkeling van een bepaalde pand of plek maar op basis van één criterium: wie betaalt het meest? Het burgerinitiatief ‘Uit de war’ in Amersfoort ondervindt wat dat betekent: na 13 jaar actief te zijn geweest, gaat de gemeente in zee met de meest biedende. En de gemeenteraadsvergadering die daarover gaat wordt tot geheim verklaard. Een balans van een door geld gedreven lokale democratie.

De War: ruimte voor experiment en publieke betrokkenheid
‘De War is een broedplek voor kunst, techniek en duurzaamheid in Amersfoort. Het huisvest diverse activiteiten. Sinds 2002 is er het Spullenlab: de uitvalsbasis van de Spullenmannen. Dit kunstenaarscollectief legt zich toe op het maken van ‘theater, installaties, beeldende kunst en uitvindingen-waar-niemand-op-zit-te-wachten’. In 2006 werd een cultureel bedrijfsverzamelkantoor ingericht: een kantoor met diverse werkplekken, een vergaderruimte, en andere faciliteiten die worden gedeeld door een bont gezelschap cultureel ondernemers.
In 2008 gingen de OpenTOKO workshops van start, een serie ‘open kennis’ bijeenkomsten op het snijvlak tussen kunst en techniek.

Sinds half 2010 biedt de War ook onderdak aan FabLab Amersfoort, het TransitieLab met eens in de twee maanden het repaircafe, en Studium Generale Amersfoort. Er is ook ruimte voor het spelen van kleine theaterproducties. In 2012 is de Cooperatieve Universiteit Amersfoort opgericht. Voor meer informatie kijk op www.universiteitamersfoort.nl.’ (Bron: De War).

Gemeente Amersfoort heeft maar één ambitie: de hoogste opbrengst
Met veel energie, slimme, brede en maatschappelijke programmering en tonnen aan eigen investeringen dachten de initiatiefnemers toe te werken naar een situatie waarbij zij het pand tegen een reële getaxeerde waarde zouden kunnen overnemen. Maar hun bod is door de gemeente terzijde geschoven. Het terrein en opstallen moet naar de hoogste bieder. Al die sociale programma’s tellen niet: het repaircafé, het FabLab, een onderzoekslocatie, het TransitieLab en zo meer, de waarde is niet in euro’s uit te drukken, dus telt het niet. De door derden bepaalde maatschappelijk waarde komen ook niet voor in de spreadsheets op het stadhuis. De War is 12 jaar lokvoer geweest voor projectontwikkelaars. Hun tijd is nu gekomen.

Het 12-jarige burgerinitiatief De WAR heeft het nakijken. De meeste gemeentes zijn nog steeds zo bekrompen in hun denken als 10 jaar geleden, zo blijkt weer in Amersfoort. Ook uit noodzaak om de enorme financiële gaten te dichten die de gemeenten zelf met grondaankopen, of lees mis-aankopen, hebben veroorzaakt te dichten.

Met een beetje extra financiering was het gelukt
De War heeft met eigen ontwikkelde software de financieringsbehoefte van haar project laten uitrekenen. Daarbij gingen zij uit van Zeeuws aandoende zuinigheid. Een principe dat Nederlandse banken al decennia geleden hebben laten varen.

De WAR-principes:
– alleen lenen wat je echt nodig hebt,
– wanneer je het nodig hebt en
– zo snel mogelijk terugbetalen.

Dat klinkt als een oerdegelijke Hollandse boekhouding. Maar geen enkele bank, ook niet de zogenaamde alternatieve banken (concreet TRIODOS), wilden er ook maar kennis van nemen. Zij kennen maar een model: maximaal lenen vanaf het begin en lang lineair terugbetalen, want dan heb je maximale rente-opbrengsten.

Wat TRIODOS wel wilde is DE WAR volstoppen met een volledige lening, met garantstelling van de gemeente. Dus zij de (rente-)winst, de samenleving kan op de blaren zitten als het mis gaat. En zo spelen banken en gemeenten hetzelfde traditionele spel waardoor dit soort alternatieve vormen van ontwikkelingen geen schijn van kans hebben.

Gemeenteraad vergadert achter gesloten deuren
Een indicatie dat gemeentelijke overheden en de vastgoedwereld nauw verweven zijn geraakt is het besluit van B&W van Amersfoort om de beraadslagingen over de verkoop van het door De War gebruikte terrein achter gesloten deuren te doen. De betrokkenen van De War, burgers en pers zijn niet welkom. De raadsleden zijn aan geheimhouding gebonden en kunnen niet spreken over het ‘vastgoedberaad’.

Het geeft aan hoezeer de belangen van gemeenten en vastgoedpartijen in elkaar overlopen zodat zelfs iets elementairs in een democratie als openbaarheid, ter zijde wordt geschoven. Een handelwijze die voorbehouden moet zijn als onderwerpen aangaande de nationale/lokale veiligheid ter sprake komen.

De stap om gemeenten te laten opereren als ‘vastgoedbedrijven’ heeft het Paard van Troje binnengehaald. Als belastinggeld wordt omgezet in stenen of zand, kunnen deze zogenaamde bedrijven ineens speculeren met belastinggeld en maatschappelijke belangen ter zijde schuiven voor een hogere opbrengst van panden of gronden.

Het wordt tijd dat de Rijksoverheid de gemeenten opdracht geeft een einde te maken aan het spelen met publieke middelen in de vorm van panden en grond. Overheden zijn er om de maatschappelijke belangen te dienen. Het handelen en speculeren met vastgoed hoort thuis in het bedrijfsleven.