Op woensdag 1 februari vond een bijeenkomst in Pakhuis de Zwijger over coöperatieve gebiedsontwikkeling in Buiksloterham plaats, met als titel “Collectief vs. traditioneel”. Hoofdvraag van de avond was: Welke lessen kunnen uit de coöperatieve ontwikkeling op kavel 21 in Buiksloterham worden getrokken? En hoe kunnen we deze lessen op een goede manier overbrengen naar de instituties zodat zij hiermee beleid kunnen maken?

Froukje van de Klundert van “The Hackable City” presenteerde haar onderzoekresultaten naar de coöperatieve gebiedsontwikkeling in Buiksloterham. The Hackable City is een onderzoeksproject dat de mogelijkheden voor nieuwe manieren van collaboratief stadmaken in een netwerkmaatschappij verkent. Daarbij is Buiksloterham het primaire onderzoeksgebied. De presentatie is hieronder terug te vinden en op de website van The Hackable City. De opname van de presentatie is onderaan deze update te vinden.

De avond begon met een algemene inleiding over traditionele- en coöperatieve gebiedsontwikkeling. Daarna kwam kavel 21 aan bod. Deze kavel is door de gemeente niet als één grote kavel uitgegeven maar verdeeld in 6 sub-kavels. Tijdens de ontwikkeling van deze 6 sub-kavels werd er al snel samengewerkt op het gebied van promotie, duurzaamheid, kennis en grondwerk. Ontwikkeling was dus niet alleen “top-down” of “bottom-up” maar er ontstond een “tussenmaat” op horizontaal, kaveloverschrijdend niveau.

Collectief ontwikkelen op schaal van deze “tussenmaat” lijkt een goed alternatief voor ontwikkelen op de traditionele manier. In haar onderzoek heeft Froukje van de Klundert collectief en traditioneel ontwikkelen aan de hand van 4 thema’s met bijbehorende indicatoren met elkaar vergeleken.

Als wordt gekeken naar het eerste thema ‘economisch’, is de kritiek vaak dat deze vorm van ontwikkeling duur en tijdrovend is. Uit het onderzoek komt echter duidelijk naar voren dat de kosten van ontwikkeling niet veel verschillen ten opzichte van een traditionele methode. De opbouw verschilt echter wel, bij collectief ontwikkelen zijn de bijkomende kosten lager waardoor er meer in het gebouw geïnvesteerd kan worden. Daarnaast is de tijdsduur van collectief ontwikkelen niet langer dan traditioneel.

Het tweede thema was de kwaliteit. Juist omdat er meer geld was voor de bouwkosten in het Buiksloterham project zijn de gebouwen van hoge kwaliteit. De duurzaamheidsnorm is daarnaast met gemak gehaald mede doordat een aantal maatregelen kaveloverstijgend geregeld zijn. Een veel geuite zorg bij collectief ontwikkelen is dat dit alleen toegankelijk is voor de hogere inkomens. Kavel 21 ontkracht dit statement met een hoge diversiteit aan woningen en bijbehorende bewoners.

De laatste twee thema’s zijn sociaal en organisatie. Door de toekomstige bewoners al vroeg te betrekken bij de ontwikkeling is de participatie hoog. Volgens het onderzoek wordt dit door de toekomstige bewoners als zeer prettig ervaren. Door iedereen al vroeg te betrekken is er bij collectief ontwikkelen is er ook minder weerstand in vergelijking met traditioneel ontwikkelen. Qua organisatie, hoe steek je als opdrachtgever zo’n ontwikkeling in, zijn er vooral keuzes te maken voor de aanbestende partij. Wat is de gewenste uitkomst? En welke methode past daarbij?

Na de presentatie volgde een korte discussie. Consensus werd bereikt dat dit onderzoek genoeg handvatten biedt om deze manier van ontwikkelen vaker toe passen in de stad. Vragen volgde wel over de toepasbaarheid zolang de gemeente Amsterdam betrekkelijk weinig “kleine” kavels uitgeeft. De overweging die de gemeente maakt om grote kavels te blijven uitgeven lijkt onduidelijk. Er werd wel gezocht naar mogelijkheden om collectief ontwikkelen mogelijk te maken op deze grote kavels. Grotere bouwgroepen werden geopperd of samenwerking met grote traditionele ontwikkelaars.

Concluderend was het een zeer informatieve avond die de mogelijkheden van collectief ontwikkelen goed in beeld hebben gebracht. Er is een start gemaakt met het documenteren van de lessen die zijn geleerd in Buiksloterham zodat deze manier van ontwikkelen vaker toegepast kan worden. Momenteel wordt er gewerkt aan een publicatie die de resultaten van The Hackable City, waaronder dit onderzoek, samenvat. Meer informatie hierover zal op de website van The Hackable City worden gepubliceerd.