Begin dit jaar gingen een hoop ketens als V&D, Manfield, Dolcis, Pro Sport en Invito failliet. Daarmee vallen behoorlijk wat gaten in het straatbeeld. In Groningen betekent dit bijvoorbeeld vijf lege panden. Voornamelijk de grote panden van de V&D zullen lastig in te vullen zijn, vooral in de kleinere steden. Geen goed nieuws, want leegstand zorgt vaak voor minder winkelaars en daardoor meer leegstand. Echter, leegstand is geen nieuw probleem en daarom zijn veel steden en initiatieven al bezig met het vinden van oplossingen voor de leegstand in de winkelstraat.

Dordtse Ruimte en Ruimte in Stad

Winkelleegstand is een probleem voor de hele stad, van gemeente tot winkeleigenaren tot inwoners. Het is dan ook niet raar dat er verschillende soorten initiatieven zijn ontstaan, die op verschillende manieren en verschillende niveaus oplossingen proberen te vinden voor winkelleegstand. Sommige gemeenten proberen leegstand zichtbaarder te maken door platformen op te richten waar informatie over procedures wordt gedeeld, maar bijvoorbeeld ook daadwerkelijk wordt laten zien welke panden of gronden er beschikbaar zijn. In Dordrecht is er Dordtse Ruimte, hier wordt informatie gedeeld over zelfbouw en worden panden en gronden aangeboden. Op die manier wordt leegstand zichtbaarder en gemakkelijker te vinden voor geïnteresseerden. Daarnaast is het een doel van dit platform om op een meer kleinschalige manier de stad te ontwikkelen, in plaats van met grote ontwikkelaars. In Groningen heb je een soortgelijk platform, genaamd Ruimte in Stad. Hier worden voorbeelden gegeven van tijdelijke of langdurige projecten die in voorheen lege panden te vinden zijn en er is een kaart waar lege panden en braakliggende grond aangegeven is. Daarnaast kunnen ook ruimtezoekers een oproep doen op de website en worden er pitches georganiseerd om te kijken welk (tijdelijk) project een pand het beste kan gebruiken. Nadeel van dit soort websites is dat het hierbij vaak slechts om gemeentelijke panden gaat en dat commerciële panden dus niet behandeld worden.

Dit soort platformen zijn niet de enige manier waarop gemeenten bezig zijn met leegstand in de stad. Andere manieren waarop gemeenten leegstand proberen terug te dringen zijn bijvoorbeeld freezones, waarvan er in Amsterdam op dit moment 3 zijn, meer daarover in dit Stadbericht.

Voor-de-Straat

Naast de gemeente zijn er ook steeds meer initiatieven die vanaf bottom-up verbindingen proberen te leggen tussen pand(eigenaren) en initiatieven die een ruimte zoeken om hun projecten uit te voeren. Zo richt het Dordtse project Voor-de-Straat zich echt op de binnenstad, en dan met name op de Voorstraat. Dominique van Dijk – dé blogger van Dordt – werkt mee aan het project en vertelt dat het doel onder andere is om van de Voorstraat naast de langste winkelstraat van Nederland ook de leukste winkelstraat te maken. Het project draait tot nu toe op vrijwilligers en is nog niet zo lang geleden – na een korte stop – van start gegaan. Wat Voor-de-Straat doet is het verbinden van ondernemers en initiatiefnemers (voor een winkel of andersoortig project) met pandeigenaren en gemeente. Zij leggen de verbinding, maar de initiatiefnemer moet echt drive hebben om ook zelf de schouders eronder te zetten. Vanuit het project is bijvoorbeeld al Bluebirds in the Backyard voortgekomen. Dit is een vintage hotspot in een pand van 500 m2. Twintig verschillende soorten initiatieven hebben hier hun plek gevonden, van kleine (pop-up) winkeltjes tot kunstenaars en ook Dominique heeft hier haar kantoortje. Een project zoals deze toont volgens haar echt aan waar het Voor-de-Straat voor staat: “De kracht zit er in dat we het samen doen en het collectief aanpakken.” Het voordeel van een project als Voor-de-Straat is dat initiatieven zich verbinden, dat ze meer gaan samenwerken en van elkaar en van de ervaringen binnen Voor-de-Straat wordt geleerd. Ook is het dan concreter voor pandeigenaren en winkeleigenaren wat er mogelijk zou zijn in de straat, wat voor initiatieven er zouden passen en wat de voordelen van tijdelijke projecten of pop-upwinkels kunnen zijn.

Temporary Lane

Ook in Maastricht wordt geëxperimenteerd met tijdelijke winkels in de winkelstraat, met het project Temporary Lane van Maastricht-LAB. Het doel van dit project is niet alleen om leegstand terug te dringen, maar ook een alternatief te bieden voor de ketens die het straatbeeld meer en meer domineren – alhoewel er nu dus al een aantal minder zijn dankzij bovengenoemde faillisementen. Door aaneensluitende panden tijdelijk te laten gebruiken door unieke winkelconcepten wordt een straat gevuld en creatiever gemaakt, wat de stad ten goede moet komen. Dit project vraagt om flexibiliteit van de gemeente op het gebied van wet- en regelgeving, bijvoorbeeld omdat sommige winkels ook horeca in het pand willen. Dit is een concept dat steeds vaker voorkomt. Daarnaast is het, net als bij Voor-de-Straat, belangrijk om pandeigenaren te laten zien wat voor hun het voordeel is van tijdelijke winkelconcepten, zodat ook zij meer open staan voor tijdelijkheid. Afgelopen december startte in Genk (België) de eerste Temporary Lane. In 2016 en 2017 zal het project ook in Maastricht, Hasselt en Aken van start gaan.

Leegstand in de winkelstraat lijkt om een hoop creativiteit te vragen, van de gemeente, initiatieven, ondernemers, inwoners, pandeigenaren en winkeleigenaren. Tijdelijkheid lijkt een oplossing, tijdelijke winkelconcepten die een buzz creëren en er hopelijk ook voor zorgen dat meer winkelconcepten of andere initiatieven zich graag in de stad willen vestigen. Is het tijd om vastigheid of zitten er ook nadelen aan tijdelijkheid in de winkelstraat? Dit zijn vragen om nog verder te onderzoeken, en die de tijd zal leren.