Van maandag 14 tot en met vrijdag 18 maart 2016 staat de volledige programmering bij Pakhuis de Zwijger in het teken van de #Vluchtroute. Op Nieuw Nederland publiceren we in het kader van deze week artikelen over vertrekken, onderweg zijn en aankomen.

De samenwerking tussen de overheid en de privésector verloopt vaak nog stroef. Daarom is het belangrijk om te kijken wat gedaan kan worden om de samenwerking tussen de twee partijen te versterken. De European Social Innovation Competition wordt ieder jaar georganiseerd door de Europese Commissie en lijkt hiermee een brug te slaan tussen overheid en particulier. Het thema van dit jaar is ‘Integrated Futures’, met een focus op migrant- en vluchtelingeninitiatieven. Hieronder zullen een aantal punten uiteengezet worden die belangrijk zijn voor het verbeteren van deze samenwerking met betrekking tot dit onderwerp.

De European Social Innovation Competition van 2016 is donderdag 25 februari officieel geopend in Pakhuis de Zwijger. Initiatieven – uit Nederland of uit één van de andere EU-landen – die zich bezig houden met dit thema kunnen zich tot 8 april aanmelden voor de competitie. Drie winnaars zullen worden uitgekozen aan het einde van het jaar die alle drie een geldprijs van €50.000 in ontvangst mogen nemen om hun initiatief te verbeteren. Je kunt je hier aanmelden voor de 2016-editie.

De vluchtelingenpolitiek moet gedepolitiseerd worden

De vluchtelingencrisis en de consequenties van de enorme vluchtelingenstroom zijn onderwerpen die uitvoerig worden uitgemeten in de media. Overvolle vluchtelingenkampen en talloze vluchtelingen die zonder baan op een visum wachten zijn aan de orde van de dag. Sinds afgelopen zomer heeft het onderwerp explosief meer aandacht gekregen vanwege de hoge aantallen vluchtelingen die al vluchtend gestorven zijn in de Middellandse zee. Al deze media-aandacht en het debat rondom het onderwerp heeft er in de landen van de Europese Unie voor gezorgd dat de vluchtelingencrisis een politieke lading heeft gekregen.

Het gevolg hiervan is dat overheden vaker terughoudend zijn als het aankomt op de financiering van vluchtelingeninitiatieven. Renée Frissen, die haar eigen platform ‘Instituut voor Publieke Waarden‘ heeft opgezet, is van mening dat overheden zich meer moeten focussen op de sociaal-economische aspecten van de vluchtelingencrisis, in plaats van slechts de politieke vraagstukken in acht te nemen. Overheden stoppen nog teveel tijd en energie in het beveiligen van de Europese grenzen. Dit terwijl ze beter tijd zouden kunnen besteden aan vluchtelingen met een permanente status en hen helpen met het vinden van een baan zodat zij een nieuw leven op kunnen bouwen.

“Er is een groep mensen die hier permanent zullen blijven, of we dat nou leuk vinden of niet.” – Renée Frissen

Joséphine Gaube, werkzaam bij het Londense platform Migreat, wijst op het belang van het depolitiseren van de vluchtelingenproblematiek. Als privé-initiatieven er niet in slagen om met hun innovatieve pogingen vluchtelingen te integreren, dan ondervindt de gehele samenleving hier de gevolgen van. Als we vluchtelingen en de lokale bevolking van elkaar gescheiden houden, kan dat leiden tot radicalisatie en sociale verwijdering, aldus Joséphine. Dit is iets wat de EU voor ogen moeten houden.

Laat vluchtelingen zo snel mogelijk integreren in de samenleving

Veel asielzoekers leven op dit moment in vluchtelingenkampen zonder werk, aangezien ze zonder (permanente) status geen recht hebben op een baan. Hoewel niet alle vluchtelingen en migranten hoogopgeleide rechters of artiesten zijn, staan velen te popelen om te beginnen met werken. Rami Saed, zelf gevlucht uit Syrië en aangesloten bij de Nederlandse non-profit organisatie Refugee Company, legt uit waarom: “Bij het vinden van een baan speelt niet alleen geld een rol, het belangrijkste is dat ik weer een leven op kan bouwen en hoopvol ben voor de toekomst.”

Arie van Duijn, medewerker van Cisco, benadert de vluchtelingencrisis vanuit het perspectief van het grote netwerkbedrijf. Arie benadrukt dat er in Europa op dit moment een tekort is van 400.000 opgeleide IT-geschoolden, en dat dit aantal sterk op zal lopen in de komende jaren. Door middel van het aanbieden van cursussen voor vluchtelingen om nieuwe vaardigheden op te doen, zou dit gat in de arbeidsmarkt opgevuld kunnen worden. Zowel vluchtelingen als bedrijven zouden van deze win-win situatie kunnen profiteren. En zelfs als deze vluchtelingen uiteindelijk geen visum krijgen, kunnen ze de verworven kennis meenemen naar hun geboorteland om daar een bedrijf op te starten. Volgens Arie zou deze investering hierdoor in geen geen enkel geval verloren gaan, dus waarom beginnen we niet gelijk met het aanbieden van deze cursussen?

“We moeten gebruik maken van de mogelijkheden die we nu al hebben”. – Arie van Duijn

EU overheden geven geen realistisch beeld over de kansen van vluchtelingen

Landen binnen de Europese Unie geven geen realistisch beeld voor vluchtelingen die een visumaanvraag doen. De informatie die op dit moment beschikbaar is op de websites van veel ambassades geeft een zeer rooskleurig beeld van het leven in Europa en de kansen die vluchtelingen aangeboden krijgen, en dat is erg misleidend. Joséphine Gaube onderbouwt dit met de situatie in de ‘Jungle van Calais’, waar “iedereen gelooft dat Londen een enorme stad met eindeloze mogelijkheden is, waar ze gemakkelijk aan een baan komen en een fantastisch leven zullen leiden.” Met het platform Migreat probeert Joséphine om juist wél een correct beeld te schetsen van de kansen van een vluchteling. Haar intentie is niet om valse hoop te geven, maar om vluchtelingen te voorzien met betrouwbare informatie. Dit zal een hoop opleveren voor veel vluchtelingen, aangezien niet iedereen gelukkig is met zijn of haar huidige situatie. Zo zijn er vluchtelingen die wensen dat ze nooit naar Europa waren gevlucht, maar nu is er geen weg meer terug. Zodra het visum binnen is staat dit permanent in het paspoort gedrukt, en dit heeft consequenties als ze terugkeren naar hun geboorteland; ze zullen nooit meer kunnen reizen of een nieuw visum kunnen aanvragen.

Het belang van het veranderen van de wetgeving

Het tweede belangrijke punt ten aanzien van EU wetgeving is de kans die wordt geboden aan mensensmokkelaars. Juist omdat overheden vluchtelingen niet van de juiste informatie kunnen voorzien, wordt er een gat gecreëerd dat door mensensmokkelaars wordt opgevuld. Deze smokkelaars verdienen geld met het gebrek aan informatie en de misplaatste hoop die veel vluchtelingen koesteren. Dit geldt niet alleen voor de smokkelaars die mensen illegaal de grens over helpen, er zijn ook veel van deze mensen binnen de EU-landen zelf, met advertenties die onder andere beloven om het visumproces te versnellen. Dat het geld vaak in verkeerde handen valt, is deels te wijten aan de wetgeving die het particulieren onmogelijk maakt om vluchtelingen te helpen bij de aanvraag van hun visum. Op dit moment mogen alleen geregistreerde advocaten deze vluchtelingen helpen, ieder ander die bijvoorbeeld een app maakt om vluchtelingen te helpen, pleegt een strafbaar feit. Deze mensen worden door de staat gezien als een (ander soort) smokkelaar.

“Het is altijd mijn doel om het geld weg te nemen bij smokkelaars en dit geld in mijn eigen bedrijf te investeren. En aangezien mijn bedrijf geregistreerd staat, zal een deel van dit geld weer terugkomen bij de staat.” – Joséphine Gaube

De overheid is niet de enige partij die verandering kan bewerkstelligen

We moeten ons niet alleen focussen op de overheid om met oplossingen te komen voor de vluchtelingenproblematiek. Veel van deze kwesties worden aan de overheid overgelaten, maar dit is niet de manier waarop het zou moeten gaan. Renée Frissen benadrukt de rol van de samenleving, omdat deze ook een sociale verantwoordelijkheid heeft. De samenleving zou moeten handelen vanuit zijn eigen gedeelde waarden, en vluchtelingen ook op een individueel niveau moeten helpen.

Juist omdat de staat vaak terughoudend is om vluchtelingeninitiatieven financieel te ondersteunen, hebben organisaties andere manieren gevonden om te bestaan. Alhoewel geld ook belangrijk is, staan pogingen om samen te werken en de wetgeving te veranderen bovenaan het prioriteitenlijstje van veel van deze initiatieven.

We kunnen uit al deze punten concluderen dat de samenwerking tussen de overheid en verschillende privé-initiatieven nog veel aandacht behoeft. Voornamelijk wanneer het aankomt op oplossingen rondom de vluchtelingenproblematiek, wordt het duidelijk dat de overheid en de kleine initiatieven nog ver van elkaar verwijderd zijn. Juist omdat de vluchtelingencrisis zo gepolitiseerd is geraakt het afgelopen half jaar, is het moeilijker geworden voor initiatieven om innovatieve oplossingen te bedenken voor de vluchtelingencrisis. De Europese Innovation Competition kan dan wel een stap in de goede richting zijn, maar de weg naar een vruchtbare samenwerking is nog lang.

Dit stuk werd geschreven naar aanleiding van de kick-off bijeenkomst voor de European Social Innovation Competition 2016 in Pakhuis de Zwijger. De genoemde personen spraken daar in een panel over de al dan niet moeizame samenwerking tussen particuliere initiatieven en de overheid.