Stroom Den Haag organiseert voor het derde jaar op rij de ‘Stadsklas’: een serie actieve lesdagen waar ruimtelijke professionals – stedenbouwkundigen, architecten, kunstenaars en ontwerpers – en studenten wegwijs worden gemaakt in nieuwe manieren van stadmaken. Stedelijke ontwikkeling is in transitie en vraagt om andere vaardigheden en een andere dan de traditionele aanpak. Om die reden is het lesprogramma op locatie, in de praktijk en in gesprek.

De twaalfde Stadsklasdag vindt plaats op 25 oktober 2016, in Hoog Catharijne in Utrecht Centraal Station, met als thema: ruimtelijke conversaties. Hoog Catharijne, de ultieme ‘transitieplaats’, gevuld met een constante stroom van passanten, winkels, eetgelegenheden, fietsen, auto’s, bussen en treinen, is chaotisch en geordend tegelijk. Strijdend om de beschikbare ruimte, passeren mensen vanuit verschillende motieven, dit gebied. Om de complexiteit van deze ruimte op een nieuwe manier bespreekbaar te maken en te begrijpen, zijn ontwerper Ester van de Wiel en theatermaker Lotte van den Berg aangetrokken als de gidsen van deze Stadsklas.

Ester is ontwerper en curator van de publieke ruimte; in haar werk onderzoekt, ontwerpt en test ze de publieke ruimte in samenwerking met vakgenoten en amateurs. In haar werk gaat ze in de overgereguleerde stad op zoek naar de scharnierpunten waar ruimte voor experiment en vrij spel gezocht kunnen worden. Dat doet zij door projecten te starten die een betrokkenheid nodig hebben van gebruikers en bewoners, en die haar in staat stellen met hen in contact te komen. Lotte gebruikt theater om verhoudingen tussen mensen zichtbaar te maken, ook buiten de muren van het theater, waarmee ze het experiment met publiek in de publieke ruimte aangaat. Een belangrijke vraag in haar werk gaat uit naar gesprekstechnieken voor mensen uit verschillende culturen, waarbij haar centrale onderzoeksvraag is: hoe spreken we met elkaar en hoe zouden we met elkaar kunnen spreken? Uitgangspunt is het gesprek als plek voor ontmoeting, waardoor een wisseling van perspectief kan ontstaan die leidt tot een hernieuwde blik op de omringende ruimte.

Met Ester en Lotte als gids wordt een dag lang gereisd door de gekende en ongekende ruimtes van Hoog Catharijne waarbij getracht wordt de ruimte vanuit een andere invalshoek te begrijpen. Stel dat je een ruimte niet vanuit het perspectief van jezelf als mens bekijkt, maar vanuit het perspectief van de dingen; een prullenbak, een camera, een informatiebord, een gebouw of een daktuin. Wat voor ruimte zie je dan? En welke mogelijkheden om haar in beweging te brengen en te verbeteren? Deze oefening staat centraal deze dag, waarin deelnemers onder meer worden ingewijd in de geheimen van de Kippenclub en samen een tijdelijk Parlement van de Dingen zullen vormen. Het parlement is geïnspireerd op het pleidooi van de Franse socioloog/filosoof Bruno Latour voor het recht van het object, waarmee de hegemonie van de mens als spreker namens de dingen wordt doorbroken. In het parlement spreken de dingen zelf en geven ze ons een ander perspectief op de ruimte.

De Stadsklas beslaat een dag, van 09:30 tot 18:00, en staat open voor twaalf tot vijftien deelnemers. Voor professionals bedragen de kosten €99, voor studenten €49. Hiervoor word je een ander perspectief op de stad geboden, lunch je op plekken waar je anders nooit eet, ontmoet je mensen uit andere steden en disciplines en vergroot je ook jou netwerk. Stadsklas is informeel en iedereen is student (ook de organisatie).

Ervaring Ester en Lotte met Hoog Catharijne:

Zowel Ester als Lotte hebben ervaring met zich engageren en experimenteren met de publieke ruimte, ook van het Utrechtse stationsgebied. Beiden werkten mee aan Call of the Mall (2013), een project waarin 25 kunstwerken in en rondom Hoog Catharijne en station Utrecht Centraal te zien en ervaren waren (initiatief Kunst in het Stationsgebied, in samenwerking met de gemeente Utrecht).

Ester creëerde De Tuinfabriek, het grootste voedselproducerende dak van Nederland, wat nog steeds functioneert, dankzij medewerking van toegewijde bewoners en werknemers.

Lotte creëerde in het kader van Call of the Mall de performance over Agoraphobia, waarbij het stuk zich op een druk plein tussen nietsvermoedende passanten afspeelde. Een acteur liep tussen hen door en reageerde op de reacties die hij kreeg. Onderwijl kon het publiek zijn monoloog via de mobiele telefoon volgen en was vrij hem over het plein te volgen. Theatermaakster Anouk Nuyens omschreef het stuk in haar theateressay  als volgt: “Met Agoraphobia doet Van den Berg een radicaal voorstel voor wat theater zou kunnen betekenen in onze huidige samenleving, namelijk het creëren van tussenruimtes, waar mensen elkaar ontmoeten en uitwisselingen plaatsvinden, waar het leven als activiteit benadrukt wordt, niet iets waar je alleen maar van op afstand naar kijkt.” Een reactie op de terugtrekking van de overheid en uitroep van de participatiesamenleving.

Over Stroom:

Stroom Den Haag is een onafhankelijk kunstcentrum, waar het primaat van programmering ligt bij de stedelijke omgeving vanuit de invalshoeken beeldende kunst, architectuur, stedenbouw en vormgeving. Bovenal is het een platform waar ideeën kunnen worden gepresenteerd en uitgewisseld, waar mensen met behoefte aan informatie rondom kunst en stedelijke vormgeving terecht kunnen en waar het Haagse kunstklimaat wordt versterkt en zichtbaarheid wint. Met deze rol als open platform wil Stroom Den Haag bijdragen aan reflectie op de stad en de rol die de beeldende kunst daarbij speelt en kan spelen. Stroom organiseert, soms in samenwerking met andere instellingen, tentoonstellingen, projecten, lezingen, workshops en excursies. Ook onderzoek en gesprekken staan op de agenda, naast het vormen van een gespecialiseerde bibliotheek rondom het thema stad, beeldende kunst, architectuur, technologie, theorie, de openbare ruimte en hun onderlinge verbondenheid. In dit artikel  van NRC Handelsblad uit 2013 legt directeur Arno van Roosmalen de insteek en functie van Stroom Den Haag uit als volgt:

“We hebben altijd vragen gesteld en een onderzoekende houding gehad. Onze projecten draaien om de hedendaagse stad. Vraagstukken die te maken hebben met bijvoorbeeld ruimtelijke ordening en sociale cohesie. Kunst heeft in potentie een veel groter maatschappelijk belang dan nu gerealiseerd wordt.”

De Stadsklas is voortgekomen uit twee onderzoeken naar nieuwe vaardigheden en rollen van ruimtelijke professionals.* De gedachte achter die onderzoeken was dat door veranderingen in de stedenbouw en architectuur als gevolg van de crisis, maar ook door maatschappelijke ontwikkelingen (roep om medezeggenschap en zelforganisatie), een andere manier van werken aan de stad noodzakelijk werd. De Stadsklas zet voorbeelden van die andere manier van werken aan de stad op de voorgrond; projecten die vaak zijn geïnitieerd door mensen die niet uit de stedenbouwkundige hoek komen en ander soort vaardigheden inzetten, van luisteren tot verbinden en van kijken tot placemaking. De Stadsklas biedt inzicht in die andere manier van stad maken door in de praktijk bezig te zijn, in gesprek te gaan over waar deelnemers mee bezig zijn, kritisch te kijken en bevragen wat gezien en ervaren wordt.

De Stadsklas is interdisciplinair vormgegeven: ruimte is immers niet enkel het speelterrein van stedenbouwkundigen maar van veel meer partijen, die verschillende manieren van kijken, werken en zoeken hanteren. Tijdens Stadsklas wordt ingezet op het ontwikkelen van vaardigheden die ruimtelijk professionals in deze tijd nodig hebben maar vaak niet vanuit hun opleiding meekrijgen: communiceren (luisteren naar wensen en naar wat nodig is op de locatie), kijken (naar bestaande kwaliteiten van de plek en hoe deze ingezet kunnen worden), zien (van onbenutte kwaliteiten en deze potenties ontwikkelen), opzetten van participatieprocessen (gevoel van medeverantwoordelijkheid ontwikkelen), in beweging zijn, communitybuilding, place-making en gebruik van vormen van nieuwe media. Op 25 oktober zal het verbinden van mensen, ruimte en dingen centraal staan.

Eerdere edities vonden plaats in de steden Amsterdam (2014), Rotterdam (2014), Den Haag (2014), Arnhem (2014), Antwerpen (2014), Brussel (2015), Amsterdam (2015), Oostende (2015) en Rotterdam (2016).

Stroom Den Haag geeft lezers van Nieuw Nederland 10% korting met de kortingscode CU2016  voor deelname aan de twaalfde Stadsklas. Kijk voor tickets en het laatste nieuws rondom deze Stadsklas op de website.

* Door Willemijn Lofvers (Bureau Lofvers), Hans Venhuizen, Tim Devos (ndvr), Marina van Bergen (Archined) en Francien van Westrenen (Stroom Den Haag)